Ko e hā ‘a e Founga ‘Inivesimeni Kākā?
Ko e ‘scam’ ko e palani founga kākāa’i ha taha ke mole ha’á ne koloa mahu’inga, ko e lahi taha ko e pa’anga.
Ko e ngāhi founga kākaá ni ‘i hono fakatau atu mo fakatau mai ‘o e ngaahi invesimeni hange ko e sea, pooni, pa’anga pea mo e makakoloa mahu’inga, ‘oku ne ‘omai e palōmesi ‘o e pa’anga lahi.
Ko e founga fakatupu pa’anga (sikimi) ‘oku ui ko e ‘pilamitā’, ‘oku ne palomesi mai e tupu lelei makatu’unga he pa’anga totongi mai ‘ehe kau ului fo’ou, pea ko e pa’anga teke ma’u ‘oku fakafalala he hokohoko atu ‘o e fakaului ‘o e memipa fo’ou.
Ko e ni’ihi kākaa ni ‘oku nau ngāue taautaha pe pe faka-kulupu. ‘Oku nau taketi’i e ngaahi siasi, pea mo e taautaha kau ai kau toulekeleká. ‘E lava pe ke fai eni ‘ehe kakai ‘oku ke ‘ilo’i mo fala’anga, mei ho komiunitií.
Ko e kalasi ni, e lava pe kenau ‘ulungaanga fakakaume’a, ka ko e kalasi ‘ita vave, fakamanamana mo fakamamahi. ‘Oku nau vili pē ke ‘oange pa’anga lahi, ka ‘oku fu’u faingata’a ke totongi fakafoki, taimi lahi kuo mole ‘osi. Taimi lahi, tenau fakaha atu kuo mole e pa’anga pea ko e ngata ia ‘enau fetu’utaki atu.
‘E fu’u faingata’a lahi ‘aupito ke to e ma’u mai ha pa’anga. Koia ai ‘oku fu’u mahu’inga aupito ke ‘ilo’I e ngaahi faka’ilonga ‘o e sikemi, pea mo e founga teke fai kapau teke ma’u ha faka’ilonga.
Ko e ha ‘a e ni’ihi ‘o e ngaahi faka’ilongá ni?
Ko e hā ‘ae me’a ‘e malava ke u fai
Te u kumi tokoni nai mei fē
‘Oku ‘i ai e ngaahi Potungāue ‘ae Pule’angá ‘e malava ke nau tokoni atu
Financial Markets Authority (Potungāue pule fefakatau’aki).
Fika 0800 434 566, ‘Imeili questions@fma.govt.nz
Commerce Commission (Komisiona fefakatau’aki)
Fika 0800 943 600, ‘Imeili contact@comcom.govt.n
NZ Police (Potungāue Polisi NZ)
Fika 111 kapau ‘okú ke ongo’i teke tō ki ha fakatu’utāmaki. Fika 105 ke līpooti fefakatau’aki kāk
Ni’ihi eni teke lava ‘o kumi fale’i mei ai
Citizens Advice Bureau (Potungāue fale’i)
Fika 0800 367 222
Community Law (Ngaahi ngaue’anga Lao ‘ae komiunitī)
www.communitylaw.org.nz
Victim Support
Fika 0800 842 846
Kau Taki lotu
Kau fale’i fakapa’anga